De sociale vaardigheden van antisociale jongeren trainen
Het is niet altijd mooi, gezellig of leuk om met jongens in jeugddetentie te werken. Er heerst veel problematiek en die kan soms ook tegen je gericht worden, maar ook dan valt er nog voldoening te behalen, want uiteindelijk ben je gericht op de progressie en het resultaat op de langere termijn.
Jongeren met problematiek
Iedere jeugdinrichting heeft een eigen specialisme. Binnen de jeugdinrichting waar ik werk, is dat psychiatrie. Zo hebben we de FOBA (forensische observatie en behandel afdeling). Dit is een afdeling waar jongeren met een acute crisis én een psychiatrische stoornis zoals een psychose of suïcidale gedachten worden geplaatst. We noemen het ook wel de crisisafdeling. Stabilisatie gebeurt door middel van therapie, rust en medicatie. Eenmaal stabiel dan verblijven ze nog een tijdje op de afdeling FOBA ‘stabiel’ voor ze doorgaan naar een VIC groep (very intensive care - 3 groepen met ieder hun eigen specialisme) of een reguliere groep. Dit is ook het moment dat jongeren weer naar school gaan. Bij de reguliere groep doen zij dat in een gemengde klas, bij een VIC-groep veelal met hun eigen groepsgenoten in een eigen klas om het zo prikkelarm als mogelijk voor ze te houden. Deze leefgroepen en klassen zijn ook wat kleiner om zo meer individuele aandacht te kunnen bieden. De meeste jongeren op een VIC groep hebben een pij-maatregel opgelegd gekregen (plaatsing in jeugdinrichting, ook wel jeugd-TBS genoemd).
Samenwerking tussen zorg en onderwijs
Als docenten mogen we een voorkeur voor reguliere of VIC groepen indienen en hier wordt zoveel als mogelijk rekening mee gehouden. Het zijn toch heel andere doelgroepen en het werkt het beste als de doelgroep je ook beter ligt. Ik geef zelf les aan beide, maar ik vind de VIC wel erg leuk omdat ik hier meer individuele aandacht aan mijn leerlingen kan bieden, de jongeren vaak langer verblijven en je ze daardoor beter leert kennen. Onderdeel van het behandelprogramma op alle (ook reguliere) leefgroepen is de sociale vaardigheidstraining (SOVA) die twee keer per week plaatsvindt. Dit is een samenwerking tussen justitie (zorg) en de school (onderwijs). Zelf geef ik de SOVA aan de jongens op een VIC groep met als specialisme antisociaal en psychotisch gedrag. Antisociaal gedrag wil zeggen: het zien van anderen als mogelijkheid tot uitbuiting of gebruik voor eigen gewin, bovengemiddeld agressief gedrag, vaak in gesprekken gericht op strijd voeren, prikkelbaar, impulsief of roekeloos gedrag en vaak ook een onverschillige houding. Empathie ontbreekt (nihilisme) of is minimaal aanwezig. Best een uitdaging maar ook een grote noodzaak om sociale vaardigheden aan te leren dus!
Begrenzen, begrenzen en nogmaals begrenzen
De groepsleiders en docenten hebben het soms aardig te stellen met de jeugdigen. Duidelijke kaders en grenzen zijn een noodzaak voor deze doelgroep. Leuk is dit niet, je wil die negativiteit niet en je wil ze al helemaal niet op kamer insluiten als de regels niet worden opgevolgd, maar het hoort erbij. Als dit gedrag niet doorbroken en omgebogen wordt naar het gewenste gedrag, dan zijn deze jongeren een gevaar voor de maatschappij. Zij hebben dan een vrijbrief om geweld, verbale agressie en dwang in te zetten om hun zin te verkrijgen. Zij zullen moeten leren om hun wensen, behoeften en spanningen te herkennen zodat ze op een adequate manier hiermee om leren gaan. Hierin worden zij geholpen door naast het bieden van grenzen en het opleggen van consequenties uiteraard gesprekken te voeren en therapieën te volgen. Dit is nog vele malen belangrijker natuurlijk. Ze leren vaardigheden om met hun ongenoegen om te gaan. Dit door bijvoorbeeld uit de situatie te stappen of door een gelijkwaardig gesprek te voeren. Soms is het daarom even de grens duidelijk aangeven en de touwtjes wat strakker aantrekken.
De weg naar herstel
In eerste instantie roept een begrenzing of sanctie boosheid op. De schuld ligt al snel bij jou. Maar als je dan eenmaal met ze in een ''herstelgesprek'' gaat dan zie je dat het even afstand nemen van de situatie ook inzicht biedt. Waar ging het fout? Wat was jouw aandeel? Hoe kun je dit anders oplossen? Heb ik iets gedaan waar ik rekening mee kan houden voor jou? Wat is je trigger? Hoe kunnen we daaraan werken? Was het zo bedoeld? Kan ik je ergens bij helpen? Samen maak je in het herstelgesprek afspraken voor het vervolg. Dit biedt veiligheid, zekerheid en voorspelbaarheid. Iets dat deze jongens goed kunnen gebruiken en in hun jeugd veelal hebben gemist. Gaat het dan mis, dan kun je teruggrijpen op het gesprek, inzicht bieden en helpen de juiste keuze te maken.
En voor je het weet zijn ze je dankbaar, staan ze je weer als een stel jonge losgeslagen pubers een gek zelfbedacht dansje aan te leren op hun zelfgemaakte beat en liggen ze in een lachstuip met je. Het gaat met pieken en dalen en samen werken we eraan om de pieken hoger te maken en de dalen minder diep in de hoop dat deze jongens, die meestal zo geworden zijn door een samenloop van omstandigheden, met de juiste sociale vaardigheden terug de maatschappij in te laten gaan zodat ze geen gevaar meer zijn en bovenal zelf een betere en stabielere toekomst tegemoet gaan. Diegenen bij wie het echt niet lukt, daarvan kan sinds 2014 de pij-maatregel omgezet worden in volwassen TBS. Gelukkig is dit vaker niet dan wel nodig.
Reactie plaatsen
Reacties